Η οικονοµική κρίση των τελευταίων ετών έχει οδηγήσει σε πλήρη αλλαγή του σκηνικού στην εγχώρια αγορά των ψηφιακών τεχνολογιών. Αυτή τη στιγµή, οι εξελίξεις που έχουν συµβεί έχουν οδηγήσει σε πολλές αλλαγές, οι οποίες φαντάζουν µικρές σε βραχυπρόθεσµο επίπεδο, αλλά µεσοπρόθεσµα θα έχουν ως αποτέλεσµα τη διαµόρφωση ενός αρκετά διαφορετικού τοπίου.
Αυτό, πάντως, που αξίζει να επισηµανθεί ότι πολλές από τις αλλαγές δεν οφείλονται αποκλειστικά στην οικονοµική κρίση αλλά σχετίζονται και µε τις νέες τάσεις που διαµορφώνονται σε διεθνές επίπεδο και σταδιακά καταφθάνουν και στην Ελλάδα.
Τηλεπικοινωνίες
Οι τηλεπικοινωνίες είναι ο µεγαλύτερος κλάδος της ελληνικής αγοράς ψηφιακών τεχνολογιών. Και αυτό που έχουµε δει τα τελευταία 3-4 χρόνια είναι µία ακόµη µεγαλύτερη συγκέντρωση των “παικτών”, οι οποίες, όµως, ταυτόχρονα έχουν αρχίσει να προχωρούν σε συνεργασίες µεταξύ τους προκειµένου να αντιµετωπίσουν τις σηµαντικές πιέσεις που υπάρχουν στα έσοδα τους λόγω της οικονοµικής κρίσης.
Στην κινητή τηλεφωνία, η πρωτοκαθεδρία της Cosmote δεν αµφισβητείται µεν, αλλά η αλλαγή στα τέλη τερµατισµού έχει ως αποτέλεσµα Vodafone και Wind να είναι πλέον σε θέση να προσφέρουν ιδιαίτερα ανταγωνιστικά προγράµµατα συµβολαίου και πακέτα καρτοκινητής “παίζοντας” µε το σλόγκαν “προς όλους”. Πλέον, βλέπουµε προγράµµατα που προσφέρουν µε 50 ευρώ το µήνα πολύ περισσότερα απ’ όσα χρειάζεται ο µέσος καταναλωτής. Βέβαια, ακόµη δεν έχουµε δει αλλαγές στα µερίδια αγοράς αλλά δεν αποκλείεται να το δούµε προς το τέλος του 2013.
Μία ενδιαφέρουσα εξέλιξη θα είναι η αναµενόµενη “ενοποίηση” των δικτύων Vodafone – Wind. Μέχρι τη στιγµή που γραφόταν το κείµενο αυτό, η επίσηµη θέση των δύο εταιρειών είναι πως οι συζητήσεις είναι σε καλό δρόµο. Από την άλλη, οι πληροφορίες κάνουν λόγο για συµφωνία που θα οδηγήσει στη δηµιουργία µίας νέας εταιρείας που θα έχει υπό την ευθύνη της ένα κοινό δίκτυο σταθµών βάσης και κεραιών που θα χρησιµοποιούν οι συνδροµητές της Vodafone και Wind.
Παράλληλα, στην κινητή τηλεφωνία θα δούµε µία µορφή ενίσχυσης του ανταγωνισµού. Η Cyta Ελλάς πρόκειται εντός του 2013 να ξεκινήσει να προσφέρει υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας λειτουργώντας ως MVNO (Mobile Virtual Network Operator) χρησιµοποιώντας την υποδοµή της Vodafone µε την οποία, σύµφωνα µε πληροφορίες, βρίσκεται πολύ κοντά στην υπογραφή της συµφωνίας. Αν και το θέµα της κοινής υποδοµής Vodafone – Wind είναι πιθανό να έχει καθυστερήσει το συγκεκριµένο ζήτηµα. Για MVNO φέρεται να ενδιαφέρεται και η Forthnet, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα βρεθεί να υπολείπεται του ανταγωνισµού της.
Βέβαια, η Forthnet έχει το µεγάλο ατού της Nova, αλλά στη συνδροµητική τηλεόραση ο ανταγωνισµός έχει ενταθεί µε το ΟΤΕ TV να έχει αυξήσει σηµαντικά τους συνδροµητές του, οι οποίοι ξεπερνούν τους 160.000. Ενδιαφέρουσα λεπτοµέρεια το γεγονός ότι οι νέοι συνδροµητές του ΟΤΕ TV προτιµούν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα τη δορυφορική εκδοχή και όχι το IPTV.
Στη σταθερή τηλεφωνία, γενικότερα ο ΟΤΕ δείχνει να έχει περάσει στην αντεπίθεση, καθώς είναι πλέον πολύ πιο ανταγωνιστικός σε σχέση µε το παρελθόν και έχει ενισχύσει το µερίδιο του. Το 2013, η Forthnet ήταν εκείνη µε το µεγαλύτερο αριθµό νέων συνδέσεων µέσω LLU λόγω των προσφορών της, ενώ σε αρκετά καλό δρόµο δείχνει να βρίσκεται και η Wind που αξιοποιεί τη δυνατότητα της να προσφέρει συνδυαστικά πακέτα σταθερής και κινητής τηλεφωνίας. Πάντως, είναι αξιοπρόσεκτο ότι η hellas online κατάφερε να παρουσιάσει θετικό πρόσηµο στα κέρδη προ φόρων στο α’ τρίµηνο του 2013, κάτι που συµβαίνει για πρώτη φορά όσον αφορά στους εναλλακτικούς παρόχους που δηµοσιεύουν αποτελέσµατα σε επίπεδο τριµήνου.
Cloud και mobility
Το ενδιαφέρον µε τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους είναι πως σταδιακά έχουν αρχίσει πλέον να αποκτούν όλο και µεγαλύτερο ρόλο και στον τοµέα των υπηρεσιών πληροφορικής. Οι δύο κυρίαρχες παγκόσµιες τάσεις δεν είναι άλλες από το mobility και το cloud. Και στα δύο, ο ρόλος των τηλεπικοινωνιών είναι κάτι παραπάνω από σηµαντικός και οι πάροχοι 
προσπαθούν να το αξιοποιήσουν.
Στο θέµα του mobility, τα smartphones και τα tablets χρησιµοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια ως επαγγελµατικά εργαλεία. Και τα smartphones διατίθενται κατά κύριο λόγο από τα εµπορικά δίκτυα των τηλεπικοινωνιακών παρόχων, ενώ επιπλέον προσφέρουν την απαραίτητη υποδοµή για να “τρέξουν” οι νέες mobile εφαρµογές που αναπτύσσουν οι εταιρείες λογισµικού.
Στο cloud είναι κάτι παραπάνω από εµφανές ότι είναι ένας τοµέας που δίνουν έµφαση και οι Έλληνες τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι. Η hellas online δείχνει να είναι η πιο ενεργή προωθώντας δυναµικά το hol cloud, αλλά αντίστοιχες λύσεις για επιχειρήσεις έχει και η Vodafone (σε συνεργασία µε την SingularLogic) και η Wind και ο OTE. Επίσης, πολύ δυναµικά έχει εισέλθει πρόσφατα σε αυτή την αγορά και η MedNautilus.
Την ίδια στιγµή, περισσότεροι παραδοσιακοί “παίκτες” της ελληνικής αγοράς πληροφορικής προσπαθούν να τοποθετηθούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εκµεταλλευτούν τις τάσεις που αναφέραµε πιο πάνω. Η SingularLogic, για παράδειγµα, έχει στο επίκεντρο της δραστηριότητας της πλέον το cloud και το mobility. Επίσης, ο όµιλος της Quest Technologies έχει αρχίσει να επικεντρώνεται αρκετά στον τοµέα του cloud έχοντας αρκετές σχετικές συνεργασίες, τις οποίες θα δούµε πως θα αξιοποιήσει µέσα στη χρονιά.
Ο ρόλος του Δηµοσίου
Μία σηµαντική αλλαγή σε σχέση µε το όχι πολύ µακρινό παρελθόν είναι ότι τα έργα του δηµοσίου τοµέα έχουν µειωθεί σε µεγάλο βαθµό. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα αρκετές εταιρείες που είχαν δώσει -κοντόφθαλµα- αποκλειστική έµφαση στα έργα του Δηµοσίου να έχουν βρεθεί σε αρκετά δύσκολη θέση. Προσθέτοντας και τον παράγοντα της περιορισµένης ρευστότητας από την πλευρά των τραπεζών και πλέον δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητος ο αριθµός των εταιρειών που έχουν βρεθεί σε δύσκολη θέση.
Κονδύλια µέσω ΕΣΠΑ υπάρχουν βέβαια αλλά κυρίως αφορούν δράσεις για υλοποίηση λύσεων και εφαρµογών που συνήθως προσφέρουν µικρότερου -σε σχέση µε τους παραδοσιακούς “παίκτες” της ελληνικής αγοράς πληροφορικής- µεγέθους εταιρείες. Το αποτέλεσµα είναι να έχουµε δει πλέον σιγά σιγά να αλλάζουν οι παλιές ισορροπίες και νέες “δυνάµεις” να κάνουν την εµφάνιση τους. Προς το παρόν, είναι µικρές σε επίπεδο εσόδων, αλλά επειδή παρουσιάζονται κερδοφόρες αυτό έχει ως αποτέλεσµα να θεωρούνται ως ανερχόµενοι “παίκτες” που σε µερικά χρόνια θα είναι οι ηγέτιδες δυνάµεις της ελληνικής αγοράς.
Startup
Παράλληλα, έχει κάνει την εµφάνιση της µία νέα “µόδα”: αυτή των startup επιχειρήσεων. Εδώ έχουµε αρκετά πολύ ενδιαφέροντα παραδείγµατα καινούριων προσπαθειών που κινούνται σε νέους τοµείς και πάνε πολύ καλά τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Όσον και αν ακούγεται περίεργο, η Ελλάδα αποτελεί παγκόσµια δύναµη σε έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόµενους τοµείς, αυτό των εφαρµογών και υπηρεσιών µάρκετινγκ σε κινητά τηλέφωνα (mobile marketing) µε εταιρείες όπως η Upstream, η InternetQ, η Out There Media και η Velti, οι οποίες ξεκίνησαν από την Ελλάδα αλλά πλέον κινούνται σε παγκόσµιο επίπεδο µε τζίρους πολλών δεκάδων εκατοµµυρίων ευρώ. Στη σχετική λίστα περιλαµβάνεται και η Globo, η οποία έχει µία λύση υπηρεσιών στο κινητό που χαρακτηρίζεται ως ανταγωνιστική των αντίστοιχων της Google και της Blackberry.
Οι προαναφερθείσες εταιρείες αποτελούν κατά κάποιον τρόπο τα παραδείγµατα που προσπαθούν να ακολουθήσουν µία σειρά από ελληνικά startups, τα οποία έχουν κάνει την εµφάνιση τους τα τελευταία 1-2 χρόνια και τα οποία δείχνουν ότι µπορούν να τα καταφέρουν σε διεθνές επίπεδο. Αν και ορισµένες εξ αυτών των νεοφυών επιχειρήσεων, ήδη κινούνται στο εξωτερικό µε πολύ µεγάλη επιτυχία και γενικότερα είναι από τις περιπτώσεις που θα µας απασχολήσουν και στο προσεχές µέλλον. Εταιρείες όπως το Taxibeat ή η Warply δείχνουν ότι υπάρχουν δυνατότητες για τους Έλληνες που ασχολούνται επιχειρηµατικά µε το χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών.
Jeremie
Επιπλέον, υπάρχουν και κεφάλαια για επενδύσεις σε νέες επιχειρήσεις µέσω του ευρωπαϊκού προγράµµατος JEREMIE, στο πλαίσιο του οποίου έχουν δηµιουργηθείο 4 νέα funds. Τα funds αυτά (First Athens, PJ Tech Catalyst Fund και Open Fund II) επικεντρώνονται στο χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών και συνολικά διαθέτουν περισσότερα από 70 εκατ. ευρώ, τα οποία καλούνται να επενδύσουν µέχρι το τέλος του 2015. Σηµειωτέον πως funds για τη χρηµατοδότηση startups αναµένεται να δούµε και άλλα στο εγγύς µέλλον. Για παράδειγµα, η γερµανική SAP σκοπεύει να προβεί σε µία τέτοια κίνηση χρηµατοδοτώντας επιχειρήσεις που θα αναπτύσσουν λύσεις βασισµένες στην πλατφόρµα της.
Μέχρι στιγµής, τα πιο ενεργά funds δείχνουν να είναι το PJ Tech Catalyst Fund του οµίλου της Τράπεζας Πειραιώς και το Open Fund ΙΙ. To PJ Tech Catalyst Fund προχώρησε πρόσφατα στην χρηµατοδότηση µε 330.000 ευρώ του Radiojar, µία διαδικτυακή ραδιοφωνική πλατφόρµα που έχει βλέψεις για το εξωτερικό και προσφέρει τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε χρήστη του Internet να γίνει ραδιοφωνικός παραγωγός.
Το Open Fund II έχει µέχρι στιγµής προχωρήσει σε 3 επενδύσεις. Η πρώτη ήταν το Incrediblue, µία online πλατφόρµα κράτησης σκαφών αναψυχής, µε το ύψος της χρηµατοδότησης να ανέρχεται σε 100.000 ευρώ. Η δεύτερη επένδυση είναι στο Workable, ένα startup που επιδιώκει να αλλάξει τον τρόπο πρόσληψης εργαζοµένων και γενικότερα της διαχείρισης προσωπικού από µικρού και µεσαίου µεγέθους επιχειρήσεις, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του web. Η χρηµατοδότηση στο Workable ανέρχεται στις 600.000 ευρώ και πλησιάζει τα όρια που δίνει το Jeremie που είναι τα 750.000 ευρώ. Τέλος, το Open Fund επένδυσε πρόσφατα 60.000 ευρώ στο Locish, µία εφαρµογή για smartphones όπου οι ερωτήσεις για πληροφορίες που κάνει ο επισκέπτης σε µία περιοχή λαµβάνουν απαντήσεις από ανθρώπους που διαµένουν εκεί.
Χρηµατοδοτήσεις δεν γίνονται µόνο στο πλαίσιο του Jeremie, καθώς το ενδιαφέρον για ορισµένα ελληνικά startups έχει αρχίσει να διευρύνεται. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το Warply, µία εταιρεία που δραστηριοποιείται στο χώρο του µάρκετινγκ µέσω smartphones, η οποία ολοκλήρωσε πρόσφατα ένα γύρο χρηµατοδότησης της τάξεως των 500.000 από Έλληνες ιδιώτες επενδυτές. Από ιδιώτη επενδυτή, αλλά Βρετανό, έχει πάρει χρηµατοδότηση 250.000 ευρώ, η online πλατφόρµα διαδικτυακών παιχνιδιών Abzorba, ενώ γενικότερα υπάρχουν αρκετές µικρότερες κινήσεις που δεν βλέπουν πάντα το φως της δηµοσιότητας.
Από τις πλέον ενδιαφέρουσες περιπτώσεις είναι το Taxibeat, το οποίο έχει συγκεντρώσει περίπου 1 εκατ. ευρώ σε χρηµατοδότηση µέσα σε διάστηµα 2 ετών, µε τους επενδυτές να προέρχονται από Ελλάδα και εξωτερικό. Επίσης, σηµαντικό ποσό είχε λάβει πριν από 1,5 χρόνο και το Pinnatta –τότε επονοµαζόµενο gipht.me- καθώς είχε φθάσει τις 700.000 ευρώ.
Παράλληλα, έχουν αρχίσει να δηµιουργούνται και οι πρώτοι χώροι «εκκόλαψης» επιχειρηµατικών δράσεων (incubation), όπως είναι το Egg της Eurobank και το iqbility του οµίλου Quest. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι οµάδες που επιλέγονται έχουν στη διάθεση τους εκτός από χώρους για να εργαστούν και τη βοήθεια ανθρώπων και στελεχών µε µεγάλη εµπειρία στους τοµείς όπου δραστηριοποιούνται. Σηµειωτέον πως στην περίπτωση του iqbility υπάρχει και χρηµατοδότηση (20.000-60.000 ευρώ) από το PJ Tech Catalyst Fund.
Ένα νέο τοπίο
Από όλα αυτά τα startups, ελάχιστα είναι αυτά που θα επιβιώσουν. Αλλά όσα το καταφέρουν είναι βέβαιο ότι θα εξελιχθούν σε υπολογίσιµες δυνάµεις. Όπως συνέβη στη δεκαετία 1985-1995 οπότε και εµφανίστηκαν οι περισσότεροι από τους µεγάλους “παίκτες” της ελληνικής αγοράς πληροφορικής, έτσι και τώρα βρισκόµαστε σε µία περίοδο εκκόλαψης νέων ηγετικών “δυνάµεων”. Το τοπίο αλλάζει και απλώς πρέπει να περιµένουµε να δούµε που θα κάτσει η µπίλια.
Το αποτέλεσµα είναι να έχουµε δει πλέον σιγά σιγά να αλλάζουν οι παλιές ισορροπίες και νέες “δυνάµεις” να κάνουν την εµφάνιση τους.
Δηµήτρης Μαλλάς